آذربایجان گاهواره تمدن اولیه انسان

آذربایجان از کانون هایی است که یکی از تمدن های باستانی و درخشان بشریت در آن تکوین یافته است. به گمان قوی، این خطه توأم با اراضی حاشیه مدیترانه و شمال آفریقا، مناطقی بودند که نیاکان بشری در آنجا زندگی کرده اند و در این نواحی انسان به صورت یک واحد اجتماعی تشکل پیدا کرده است.
پیدایش غار آزیخ در کناره شمالی رود ارس و کشف دیگر غارها از این دست در اراضی همجوار، کاوش های دقیق باستان شناسان در آن غارها، دستاوردهای علمی گرانبها را در دسترس دانشمندان قرار داده است. در سال ۱۹۶۹ چانه انسان در غار آزیخ پیدا شد و این رخداد به عنوان پنجمین حادثه جهانی به ثبت رسید. انسان آزیخ یا «آزیخ آنتروپ» و پیرامونیانش، خالق یکی از کهن ترین تمدن های تاریخ بشریت بودند که باستان شناسان، آن را تمدن قوروچای نامیده اند.

🔻ساکنان بالاترین طبقه غارهای آزیخ و تاغلار، ابعاد مهم تکنیکی دوره عهد سنگی را به عنوان قدیمی ترین اقامتگاه دسته جمعی انسان های اولیه در این غارها تجربه کرده و در هزاره های ۵ – ۴ قبل از میلاد به عهد مس – سنگ که از دستاوردهای مهم بشریت بود قدم گذاشتند.
علاوه بر این کشف آتش که از بزرگترین کشف های بشر می‌باشد، در این سرزمین اتفاق افتاده است و سبب تحولات شگرفی در زندگی انسان ها گردیده است. بر اساس شواهد موجود آتش در حدود یک میلیون و دویست و پنجاه هزار سال پیش کشف شده است.
به همین علت است که نشانه های تقدس آتش هنوز در بسیاری از افسانه ها و قصه های آذربایجانی به جا مانده است. به عقیده برخی از پژوهشگران واژه آذربایجان با آتش پرستی مردم این سرزمین بی ارتباط نیست. گروه های انسانی که در این منطقه می زیسته اند، رفته رفته به قبایل و عشایر تقسیم گردیده و بالاخره با پیدایش فلز، گسترش جوامع بشری و توسعه سوداگری، ساکنان این منطقه به تشکیل دولت ها و حکومت ها دست زده اند.

🔻در دوره میانه پاله ئولیت اولیه در آذربایجان، انسان ها به شکل دسته های کوچکی زندگی می کردند که قدیمی ترین فرم سازمان اجتماعی انسان را نشان می دهد. این دسته بندی ها در نتیجه نیاز انسان ها به کارهای تولیدی دسته جمعی به وجود آمده بودند.
مردم دوره نئولیت در قوبستان از ضربه زن های سیلیکاتی، از کاردهای سیلیسی، نشترهای نوک تیز، از مته های سنگی و از ابزار سوراخ کن نوک دار شبیه مداد استفاده می کرده اند. در دوره نئولیت، انسان ها تهیه ظروف سفالی و سفال پزی را یاد گرفته بودند. چنین ظروفی در «یانیق تپه» در نزدیکی تبریز، در «فیروز تپه» در نزدیکی روستای حسنلو و در قصبه خانلار و قوبستان کشف شده است.
این کشفیات درباره این تمدن درخشان، در این سوی ارس نیز مشاهده گردیده است. حجت الاسلام حافظ زاده در منطقه ارسباران به آثاری از این دست، دست یافته اند که نشانگر وجود تمدن اولیه انسان در این منطقه می‌باشد. به گفته وی کوهستان های شمال غربی ایران، ظاهراً به استناد اکولوژی گیاهی و حیوانی و سایر شرایط فعال موجود، به عنوان محل احتمالی پیدایش کشاورزی و دامداری مطرح شده است که به‌نوبه خود ویژگی علمی، خصوصیات جغرافیایی باستانی منطقه را تائید می‌کند. ارسباران به عنوان منطقه ای که تمدن انسان های اولیه از آنجا آغاز شده است، مورد توجه دانشمندان و اهل قلم می‌باشد.

آثار به دست آمده در غاز آزیخ، قوبستان، قره داغ و دیگر نقاط آذربایجان، حاکی از آن است که مردمان این دیار در آفرینش هنر در رشته های موسیقی، نگارگری، معماری، مجسمه سازی، سفال سازی و . . . لیاقت و توانمندی خود را نشان داده اند.
این هنرها در آذربایجان، تاریخی به بلندای تاریخ مردمش دارد و از فرهنگ، ذوق و هنر مردم این خطه آب خورده است. بی تردید با پیدایش نخستین طوایف ساکن در این خطه، هنر این مردم نیز در طرز معیشت، اندیشه، کار و خلاقیت آنان تاثیر داشته است و در هر کاری از این هنر بهره گرفته اند. هر چه درک هنری جامعه و مردم ترقی کرده به همان اندازه، هنر به زندگی آن جامعه عشق و معنا بخشیده است و این نخستین و اساسی ترین هدفی است که انواع هنرها برای رسیدن بدان به وجود آمده اند تا زندگی انسانی را نور و صفا دهند.
آثار کشف شده در جای جای آذربایجان، نشان می دهد قدمت بسیار بالایی در این منطقه وجود داشته که ۳۷۰۰ سال پیش از این، مردم این دیار توانسته اند جام زرین را که در تپه حسنلو کشف شده است بسازند. مردم به آن چنان درجه ای از تمدن رسیده بودند که دوهزار سال پیش از میلاد مسیح انواع سفال هایی که امروزه از آذربایجان کشف شده و در موزه های مختلف دنیا در معرض تماشای جهانیان قرار دارند بسازند.